گیمیفیکیشن در آموزش

یادگیری با استفاده از بازی در حال حاضر به طور گسترده به عنوان بخشی حیاتی از رشد اولیه در دوران کودکی محسوب می شود. اما این سوال مطرح می شود که آیا ادامه این رویکرد در سال‌های بعد تاثیر متفاوتی بر میزان یادگیری کودکان می گذارد؟ آیا ما نیاز داریم برای آموزش به دانش آموزان، یادگیری را با بازی ترکیب کنیم؟ پاسخ این سوال به طور خلاصه – آری است.

 آموزش با بازی در کلاس درس ابزار مهمی در هر برنامه آموزشی است و به گیمیفیکیشن معروف است. گیمیفیکیشن در آموزش به این معناست که آموزش را مشابه بازی برای دانش آموزان لذت بخش کنیم. هدف این است همان گونه که دانش‌آموزان از پرداختن به بازی های مختلف  لذت می برند از فضای کلاس و درس نیز لذت ببرند.

تاثیر بازی در آموزش

جذابیت بازی ها

به نظر شما یک بازی چه ویژگی هایی دارد که آن را به فرآیندی لذت بخش تبدیل می کند؟ هر یک از ما اگر مدت زمان طولانی را بازی نکرده باشیم ولی خاطره بسیار شیرین بازی های کودکی را به یاد داریم. اگر اندکی به گذشته برگردیم زمانی که ساعت ها با آتاری و سگا سرگرم می شدیم را به یاد می آوریم. در آن لحظات مهم ترین اتفاق در دنیا  پریدن سوپرماریو از روی تله و قارچ ها بود. تمام تلاشمان را می کردیم تا بیشترین امتیاز را کسب کنیم و به مرحله نجات ملکه نزدیک شویم. امتیازها، نشان هایی که در طول بازی دریافت می کردیم و مراحلی که پشت سر می گذاشتیم نمونه هایی از ویژگی ها یا مکانیزم های بازی هستند.

اصول گیمیفیکیشن در آموزش(مقدماتی) | اصول گیمیفیکیشن در آموزش(پیشرفته)

 استفاده از ویژگی های بازی در آموزش

مجموعه ای از احساسات مثل انگیزه و شور و اشتیاق یادگیری یا رقابت برای اول شدن در کلاس را در دانش‌آموزان بوجود می آورد. به این موارد دینامیک بازی گفته می شود. برای درک بهتر و کسب اطلاعات بیشتر درباره گیمیفیکیشن حتما ویدئوی زیر را حول محور گیمیفیکیشن در آموزش تماشا کنید:

مهم ترین مزیت گیمیفیکیشن

از مزایای مهم گیمیفیکیشن در یادگیری، جلب توجه دانش آموزان و بالا بردن انگیزه ی یادگیری است که در هر دو نوع آموزش حضوری و مجازی نتایج خوبی را به دنبال دارد. در این نوع تدریس یادگیری شبیه شرکت کردن در بازی است. دانش آموزان با انجام به موقع تکلیف ها و کسب نتایج خوب در امتحانات امتیاز و نشان می گیرند و شبیه بازی به مرحله ی بعدی می روند. حذف ترس از شکست و بازخورد سریع از نکات مثبت استفاده گیمیفیکیشن در آموزش است. دانش آموزان کلاسی که از گیمیفیکیشن در تدریس در آن استفاده می شود اعتماد به نفس بالاتری دارند. چرا که ترس از شکست در آنها از بین رفته و این امر شکل گیری طرز فکر و رشد را در آنها تسهیل می کند.

تعریف کامل گیمیفیکیشن

گیمیفیکیشن یا بازی وارسازی موضوع جدیدی نیست. در چند سال اخیر استفاده از این موضوع در آموزش بسیار باب شده است. در این مطلب قرار است که به طور دقیق این کلمه را بررسی کنیم و ببینیم این عبارت به چه معناست و چگونه می تواند تاثیر اموزش را افزایش دهد.

بازی وارسازی در آموزش و پرورش به طور فزاینده ای در محیط های آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد. به طور خلاصه، بازی وارسازی موضوع سخت و سنگین را برای دانش آموزان بسیار سرگرم‌کننده ‌تر می‌کند و به انگیزه دادن به دانش‌آموزان کمک می‌کند.  بازی کمک می کند دانش آموزان بیشتر با موضوع درگیر شوند.

تئوری گیمیفیکیشن در آموزش به این صورت است که فراگیران زمانی که در حال بازی هستند از بیشترین پتانسیل خود برای یادگیری برخوردار هستند. همچنین زمانی بهتر یاد می گیرند که اهداف و دستاوردهایی برای رسیدن به آن داشته باشند. به دلیل ویژگی‌ های اعتیادآور بازی‌ های دیجیتال که کودکان (و بزرگسالان) را مجذوب خود می‌کند و آنها را به دام می ‌اندازد، طبیعی است که وقتی این عناصر مبتنی بر بازی در مواد آموزشی به کار می‌رود، شاهد نتایج مشارکتی مشابهی باشیم.

گیمیفیکیشن در آموزش شامل استفاده از عناصر مبتنی بر بازی مانند امتیازدهی، رقابت با همتایان، کار تیمی، امتیاز دادن به جداول برای ایجاد تعامل، کمک به دانش آموزان در جذب اطلاعات جدید و آزمایش دانش خود است. این می تواند برای موضوعات درس اعمال شود، اما همچنین به طور گسترده در برنامه ها و دوره های خودآموز استفاده می شود، و نشان می دهد که اثرات گیمیفیکیشن در بزرگسالی متوقف نمی شود.

هدف از گیمیفیکیشن در آموزش

مزایای بازی سازی در کلاس درس

 استفاده از گیمیفیکیشن در کلاس درس یا به عبارتی گیمیفای کردن کلاس درس شما می توانید از مزایای بیشمار این روش استفاده کنید.. با بکارگیری این متد در آموزش دانش آموزان احساس می کند در فرآیند یادگیری خود اثر گذار هستند. در کلاس درس گیمفای شده فضا نسبت به شکست بسیار انعطاف پذیرتر است. در صورت ایجاد شکست دانش آموز بدون عواقب بالایی مجدد امکان تلاش را دارد. یک دانش آموز می تواند میزان پیشرفت خود را مشاهده کند.

استفاده از بازی می تواند به دانش آموزان کمک کند که در خود انگیزه ایجاد کنند. دانش آموزان هویت های مختلف را می توانند در غالب شخصیت های متفاوت تجربه کنند. قطعا یک دانش آموز در محیط بازی راحت است و می تواند از تمام پتانسیل خود استفاده کند. انرژی دانش آموزان صرف ترس و اضطراب حاصل از کلاس های خطی و سنتی نمی شود. بازی ها اگر درست و طبق اصول طراحی شوند به دانش آموزان کمک می کند که منتقدانه و خارج از چهارچوب فکر کنند.

تاثیر گیمیفیکیشن در آموزش چگونه است

در چند سال اخیر موضوع گیمیفیکیشن در آموزش بسیار مورد توجه محققان بوده است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته محققان ثابت کرده اند که استفاده از گیمیفیکیشن در محیط های مختلف بخصوص آموزش می تواند بسیار موثر باشد. برخی از مزایای در زیر بررسی شده اند.

همچنین بخوانیم: تاثیر بازی بر یادگیری و آموزش کودکان

شخصیت سازی

بازی ها با نیازهای اساسی (استقلال، ارزش، شایستگی و غیره) ترکیب شده اند. برای دریافت اطلاعات بیشتر می توانید مقاله استفاده از بازی و افزایش انگیزه دانش آموزان در کلاس درس مطالعه کنید.

اجتماعی شدن

استفاده از بازی ‌ها می‌توانند زمینه اجتماعی شدن کودک را فراهم کند. برای مثال، ممکن است بازی‌ها دارای تابلوی امتیازات باشند یا مکان‌هایی که امتیازها در آن نمایش داده می ‌شود تا بازیکنان بتوانند در صورت عملکرد خوب احساس اعتبار کنند. بازیکنان با این رویکرد ممکن است بتوانند دوستان خود را به چالش بکشند یا دیگران را به بازی دعوت کنند. بازی‌ها دانش آموزان را به مشارکت مداوم تشویق می‌کند.

یادگیری آسان

گیمیفیکیشن با تشویق کاربران به ادامه بازی و کسب امتیاز، باعث می شود دانش آموز به راحتی اطلاعات را کسب و حفظ کند.

کنترل شرایط

استفاده از بازی فضایی را برای بازیکنان ایجاد می کند که می توانند تا حدودی کنترل شرایط را به دست بگیرند. بازیکنان  احساس می کنند که مسئول سفر یادگیری خود هستند و از نقطه A به نقطه B می روند.

تحریک احساسات

یکی از دلایل اثرات مثبت گیمیفیکیشن در آموزش این است که بازی سازی احساسات واقعی و قدرتمند انسانی مانند شادی، ناراحتی، هیجان و موفقیت را تحریک می کند.

گیمیفیکیشن و آموزش به سبک هر دانش آموز

در حالی که برخی از دانش‌آموزان از خواندن مطالب مربوط به فعالیت یاد می‌گیرند، برخی دیگر با بر خواستن و درگیر شدن فعالانه در همان مطالب، به بهترین نقطه یادگیری می‌ رسند. دانش‌آموزان مطالعه‌ محور می‌توانند از بازی‌ های کلاس درس که شامل دستورالعمل ‌ها، داستان ‌ها یا سناریو ها و سایر محتوای نوشتاری که برای هضم بهتر بازی هستند، بهره ببرند.

یادگیرندگان تجربی می توانند ایده های کلاس درس را در حین کار از طریق فعالیتی که بر اصول درس متکی است، مطالب علمی را کشف کنند. دانش‌آموزانی که هنگام توضیح یا بحث درباره مفاهیم با همسالان خود پیشرفت می‌کنند، می‌توانند از بازی‌ ها یا فعالیت‌ های مشارکتی که شامل ارتباط گروهی است، بهره‌مند شوند. بازی‌ها و سایر فعالیت‌های یادگیری فرصتی را برای هر دانش‌آموز فراهم می‌کند تا مطالب را به روشی که به بهترین وجه متناسب با سبک یادگیری فردی آنها باشد، تجربه کنند.

اهمیت استفاده از گیمیفیکیشن

استفاده از گیمیفیکیشن در آموزش می تواند بسیار موثر باشد. دلایل متعددی ما را وادار می کند از بازی در آموزش استفاده کنیم. بازی ها علاوه بر اینکه دانش آموزان را می توانند جذب کنند امکان این را دارند که اطلاعات را در قالبی که دانش آموزان احساس خستگی نکنند را به آن ها منتقل کند. یک معلم خلاق می داند که چگونه از بازی در تدریس خود به بهترین شکل استفاده کند. در ادامه دلایل استفاده از گیمیفیکیشن در یادگیری را بررسی می کنیم.

معلم خلاق

1- همکاری

در بازی های تیمی، دانش آموزان برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش می کنند. زمانی که اعضای تیم همه با هم به عنوان یک گروه، موفق شوند یا شکست بخورند، همکاری بسیار مهم می شود. در شروع یک فعالیت، دانش آموزان باید در میان همتایان خود بحث کنند که چه کارکردهایی را در تیم انجام خواهند داد. در انجام این کار، معلمان باید نقاط قوت مهم دانش آموزان خود را شناسایی کنند. سپس دانش آموزان باید نقش ها و مسئولیت های تیم را بر اساس آن نقاط قوت سازماندهی کنند. دانش آموزان هنگامی که در طول بازی با چالش‌های اضافی مواجه می‌شوند، اعضای تیم نیز باید برای تنظیم مجدد و غلبه بر موانع جدید با یکدیگر همکاری کنند.

2- تفکر انتقادی

بازی ها مهارت مهم تفکر انتقادی را آموزش می دهند. گنجاندن بازی های تیم محور در کلاس درس می تواند ابزاری قدرتمند برای آموزش تفکر انتقادی  باشد. تفکر انتقادی و حل مسئله باعث می شود که در طول فعالیت های فردی و گروهی، دانش آموزان را برای رسیدن به هدف تشویق کند و کمک کند تا با تعدادی از مشکلات مقابله کنند. دانش‌آموزان می ‌توانند هنگام بحث در مورد مسیرهای مناسب، خطرات را ارزیابی کنند. در کل، نیاز به استراتژی و تصمیم‌گیری به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا مهارت‌ مهم تفکر انتقادی را در حین برنامه‌ ریزی برای موفقیت در بازی بیاموزند.

کلاس هایی جذاب با گیمیفیکیشن

3- تقویت مهارت های نرم

گیمیفیکیشن در آموزش می تواند مهارت های  اجتماعی-عاطفی را مانند ارتباط، گوش دادن و همدلی را تقویت می‌کند. هنگام حل مسائل، دانش آموزان باید با یکدیگر در مورد آنچه می خواهند در فعالیت مشارکت داشته باشند یا آنچه فکر می کنند تیم باید انجام دهد، ارتباط برقرار کنند. در عین حال، آنها باید از احساس بقیه اعضای تیم در مورد نقش ها، تصمیمات، پیشرفت و موارد دیگر آگاه باشند.

اگر یک دانش آموز به خصوص ساکت باشد، دیگری ممکن است به او توجه داشته باشد و تصمیم بگیرد که از او در مقابل بقیه اعضای تیم دفاع کند. هنگام بحث در مورد نحوه انجام یک بازی، دانش آموزان ممکن است قبل از تصمیم گیری نهایی، احساس همه اعضای تیم در مورد گزینه ها را در نظر بگیرند. مهارت‌های اجتماعی- عاطفی به طور فزاینده‌ای در آموزش اهمیت پیدا می‌ کند، زیرا ما به طور کامل متوجه می شویم که چگونه با موفقیت در سال های بعد در زندگی بزرگسالی ارتباط دارند. بازی های کلاس درس یک ابزار آموزشی عالی برای ترویج این مهارت های نرم هستند.

مطالعه مقاله توسعه مهارت های زندگی با بازی در سنین پایین به شما پیشنهاد می شود.

4- مدیریت کلاس با گیمیفیکیشن

گیمیفیکیشن در آموزش به تمرکز دانش آموز و مدیریت کلاس کمک می کند. استفاده از بازی در آموزش نیز یکی از ابزارهای مهم مدیریت کلاس درس است. فعالیت‌ها به ارائه تجربیات حسی اضافی کمک می‌کنند که کلاس درس را دوباره متمرکز کند. سبک یادگیری فعال تر که با بازی امکان پذیر است باعث ایجاد نرخ مشارکت بالاتری در کلاس درس می شود. هنگامی که دانش آموزان کنترل بیشتری بر تجربه یادگیری خود دارند، بیشتر درگیر مطالب، بحث ها و احساس تعلق خود در کلاس می شوند. بازی ها این فرصت را برای مشارکت و توانمندسازی فراهم می کند و به مشارکت عمیق تر و تمرکز بیشتر دانش آموزان کمک می کند.

6- تقویت انگیزه درونی

بازی های کلاس درس انگیزه درونی را تقویت می کنند. علاوه بر تمام مزایای آموزشی دیگر، یک بازی یادگیری را سرگرم کننده تر می کند. این تغییر تمرکز از مطالب به فعالیت می تواند باعث شود که فشار یادگیری برای دانش آموزان کمتر احساس شود. دانش‌آموزان به جای تمرکز صرف بر حفظ حقایق و پاسخ دادن به سؤالات در یک کاربرگ، به یک بازی می‌پردازند. آنها حتی متوجه نمی شوند که همزمان در حال انجام طرح درس هستند. این نه تنها می تواند روحیه کلی کلاس شما را بهبود بخشد، بلکه می تواند به درک مفاهیم دشوارتر کمک کند.

هنگامی که با یک مشکل از طریق بازی به جای یک کتاب درسی مواجه می شوند، دانش آموزان کمتر احتمال دارد که دلسرد شوند یا احساس شکست کنند. همچنین ممکن است تلاش بیشتری بکنند یا ایده‌های جدیدی را امتحان کنند که در یک مدل آموزشی سنتی انجام نمی‌دهند ولی در کلاسی که از گیمیفیکیشن در آموزش استفاده می کند ان را تجربه می کنند.

دانش آموز فعال با گیمیفیکیشن

استراتژی گیمیفیکیشن در آموزش

برای به کار بردن اصولی گیمیفیکیشن در کلاس، استراتژی هایی وجود دارد که می توانید آنها را در محیط آموزشی خود بگنجانید. محبوب ترین آن ها عبارتند از:

سیستم امتیاز دهی

 تخصیص امتیاز برای به پایان رساند یا انجام یک کار می تواند موجب افزایش انگیزه و تلاش برای موفقیت شود.

نمایش پیشرفت

در نظر گرفتن المان هایی مانند نوار پیشرفت، تابلو نشان و … می تواند سیر پیشرفت دانش آموز را به او نشان دهد و او را برای پیشرفت بیشتر تشویق کند.

نشان

اهدای نشان برای قدردانی و پاداش می تواند به عنوان یک جایزه ارزشمند برای دانش آموزان باشد که برای دریافت آن تلاش کنند. این نشان حتما نباید یک شی ارزشمند باشد بلکه تصویر سنجاق شده، ستاره یا یک عنوان می تواند تاثیر بسیار مثبتی داشته باشد.

تابلوهای امتیازات

دانش آموزان علاقه داند که نام خود را در تابلو امتیازات ببیند و با دیگر همکلاسی های خود رقابت کنند.

چالش

در نظر گرفتن چالش یکی از بخش های مهم گیمیفیکیشن در آموزش است. باید این مورد را در نظر بگیریم که اگر دانش آموز شکست بخورد یا اشتباه کند تاثیر منفی ندارد. چالش‌ ها ترجیحاً باید شامل راهبردهای آموزشی مانند حل مسئله، تفکر خارج از چارچوب و … باشد.

تدریس با بازی

نگاهی به گیمیفیکیشن از دریچه علوم اعصاب

محققان علوم اعصاب به مطالعه رفتار کاربران سیستم های گیمیفیکیشن می پردازند و تاثیر این سیستم را بر مغز بررسی می کنند. محققان سعی می کنند بر نحوه تاثیرگذاری بر رفتار افراد از طریق بازی اطلاعاتی کسب کنند.

نتایج حاصل نشان می دهد که مغز در زمان بازی با ترشح دوپامین به افزایش لذت و انگیزه کمک می کند. به کار بردن گیمیفیکیشن در آموزش با ایجاد یک ارتباط احساسی بین محتوا و دانش آموز، یادگیری را آسان و با ایجاد خاطره خوب مطالب را ماندگارتر می کند. احساسات باعث می شوند فرآیند یادگیری بسیار کارآمدتر شود.

دوپامین از هیپوکامپ(بخشی از مغز) ترشح می شود. بازی باعث ترشح دوپامین می شود. یادآوری و ذخیره سازی توسط هیپوکامپ انجام می شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بازی چه تاثیر مثبتی می تواند بر مغز داشته باشد.

پردازش و ذخیره سازی اطلاعات در قالب داستان برای مغز بسیار راحت تر است تا واقعیت. یک بازی که طبق اصول گیمیفیکیشن در آموزش طراحی می شود شامل عناصر داستان گویی است که می تواند کمک کند اطلاعات خیلی راحت تر به خاطر سپرده شود.

عمل بازی کردن باعث ترشح آندورفین می شود. اندورفین باعث بهبود تمرکز و آرامش می شود. استراتژی ‌های گیمیفیکیشن موجب ترشح آندورفین می شود و شرایطی ایده‌آل برای یادگیری و تمرکز ایجاد می کند. بازی کردن باعث سلامت مغز و موجب افزایش انعطاف پذیری عصبی می شود. آموزش بر پایه گیمیفیکیشن کمک می کند مسیر های عصبی تقویت شوند و مهارت‌های شناختی مانند حافظه و توجه را افزایش دهند.

گیمیفای کردن کلاس درس

هر کلاس گیمیفای شده یک سناریو جذاب دارد. بنا بر شناختی که از دانش آموزان دارید داستانی را در راستای علایق آن ها انتخاب کنید. در یک کلاس دانش آموزان به 4 گروه زیر دسته بندی می شوند:

1. افراد عملگرا
2. افراد کاوشگر
3. افراد نکته سنج
4. افراد خسته

برای داشتن یک تدریس خوب بر پایه گیمیفیکیشن در آموزش باید تمام شخصیت ها را داخل بازی نگه دارید، چه دانش آموزی که همیشه خسته است چه دیگری که با روحیه ای کاوشگری درس نداده را زودتر می خواند. دقت کنید که در بازی کسی را کنار نمی گذاریم. شما باید دل همه را بدست آورید!  بازی ها دارای فضای داستانی، پیکربندی برای ملموس بودن هر چه بیشتر مثل بیمارستان و مدرسه در داستان یک شهر، کاراکترها و اقدامات است. اقدامات یا اقدامک ها دقیقا همان کارهایی است که قصد داریم دانش آموز با انجام آنها درس را یاد بگیرد. گیمیفای کردن کلاس درس موضوعی گسترده به همراه جزئیات زیادی است.

کلاس گیمیفای شده

نمونه ای از بازی طراحی شده برای کلاس درس

طراحی بازی برای سفر به سرزمین ستاره ها نمونه ی یک طراحی خوب برای کلاس است.

 خلاصه بازی :برای دانش آموزان تمام مدارس یه چالش برگزار شده است که قرار است با شرکت در این چالش و به حد نصاب رساندن کارت های ناهید و شهاب بتوانند به عنوان سفیر مدرسه خود به این سرزمین سفر کنند و در آنجا کلاس های آموزشی زیادی رو در کنار سرگرمی های جذاب تجربه کنند. این چالش با آزمون ورودی یا داشتن یک مهارت خاص همراه است. دانش آموزان در این چالش با هم رقابت می کنند در عین حال که رفاقت و اخلاق یکی از مهم ترین آیتم ها برای ارزیابی دانش آموزان است. هر دانش آموز در کنار کار گروهی باید به صورت فردی، شایستگی های خود را اثبات کند و امتیاز قابل قبولی در این بخش بگیرد.

از دیگر نقاط مهم برای دریافت امتیاز، داشتن تعامل عالی با دیگر دانش آموزان است. دانش آموزان باید تلاش کنند که تیم خود را به بالاترین سطح ارتقا دهند تا بتوانند بلیت سفر به این سرزمین را دریافت کنند. یکی از اهداف گیمیفیکیشن این است که دانش آموزان بتوانند با بازی درست هم امتیاز خود را افزایش دهند و هم این که به دیگر اعضای تیم کمک کنند تا چالش ها را به بهترین شکل ممکن به پایان برسانند.

تمام ویژگی های لازم برای یک بازی در این نمونه رعایت شده است. از داستان، کارت ‌های امتیاز و تعریف چالش ها گرفته تا جدول امتیازات. این خلاصه‌ی بازی یکی از الگوهای طراحی گیمیفیکیشن در دوره های تخصصی گیمیفیکیشن آکادمی دانوش است.

جمع بندی

بازی‌ ها ممکن است تنها راه‌حل برای یادگیری بهتر نباشند، اما ابزاری ارزشمند در ایجاد رویکرد جدید در آموزش هستند. گیمیفیکیشن در آموزش می تواند بسیار موثر واقع شود اگر به صورت اصولی به کار برده شود. مهم ترین مزیت گیمیفیکیشن در کلاس درس می تواند افزایش توجه دانش آموزان باشد. کودکان با هر شخصیتی به بازی علاقه مند هستند و قطعاً زمانی که اسم بازی به میان می آید می توانند تمام انرژی و توجه خود را برای موفقیت در بازی به کار ببندند. حال استفاده از این پتانسیل فوق العاده در آموزش می تواند نتایج بی نظیری داشته باشد.