پرورش تفکر انتقادی در کودکان، گامی به سوی آینده ای روشن

در حوزه آموزش به کودکان، پرورش تفکر انتقادی بسیار مهم است. برای پرورش نسلی متفکر و دانا، نسلی که بتواند خواسته های خود را به شیوه ای مدنی مطرح کند یکی از ضروریات داشتن نگاهی انتقادی است. فردی که از کودکی یاد بگیرد منتقدانه به موضوعات مختلف و مهم زندگی نگاه کند قطعاً هر موضوعی را بدون چون و چرا نمی پذیرد و می تواند بسیار جسورانه و آگاهانه تصمیم بگیرد.

همچنین نتایج تحقیقات نشان می دهد که تمرین فرآیند های فکری اساسی می تواند مزیت های بسیار مثبتی برای دانش آموزان ایجاد کند. برخی از این مهارت ‌های فکری آنقدر رایج هستند، و در فرآیندهای ذهنی روزانه ما ریشه دوانده‌اند که حتی ممکن است متوجه نباشیم که آنها را انجام می‌ دهیم. ایجاد مهارت های تفکر می تواند سود زیادی به همراه داشته باشد و پایه ای برای یادگیری طولانی مدت ایجاد کند. در این مطلب سعی می کنیم بر چگونگی ایجاد پایه و اساس تفکر انتقادی توسط معلمان را بررسی کنیم. توسعه مهارت های زندگی با بازی در سنین پایین می تواند در آینده کودکانمان بسیار تاثیرگذار باشد.

عناصر سازنده تفکر انتقادی چیست؟

 اصطلاح فراشناخت برای اولین بار توسط روانشناس حوزه رشد، دکتر جان فلاول در سال 1976 معرفی شد، او تشخیص داد که فراشناخت شامل خود نظارتی و خود تنظیمی فرآیند های فکری است. در یک زمینه آموزشی، فراشناخت به درک خود و دانش دانش آموزان درباره خود به عنوان فرد یادگیرنده اشاره دارد. به طور خلاصه، چگونه آنها در مورد تفکر، فکر می کنند. به عنوان بخشی از مجموعه مهارت ‌های عملکرد اجرایی، توانایی‌ های فراشناختی مانند خودکنترلی و خود ارزیابی، شاخص‌ های قوی موفقیت در یادگیری و تفکر پیچیده هستند. بیایید نگاهی عمیق تر به فراشناخت بیندازیم و ببینیم چگونه می توان آن را در کلاس درس اعمال کرد.

پرورش مهارت های فکری با دوره فرزند با اعتماد بنفس

شرکت دوره فرزند با اعتماد بنفس

چرا فراشناخت برای یادگیری اهمیت دارد؟

نخستین گام برای آموزش تفکر انتقادی، آموزش فرآیندهای شناختی به وسیله آموزش است. دانش آموزان با آموزش فرآیند های شناختی یاد می گیرند که راهبردهای یادگیری را پرورش و توسعه دهند. فراشناخت نه تنها به دانش آموزان اجازه می دهد تا با تشویق آن ها به ارزیابی هر آنچه می آموزند یادگیری عمیق تری داشته باشند. بلکه به آن ها کمک می کند مالکیت و سهم بیشتری در یادگیری خود را بر عهده داشته باشند. هنگامی که دانش آموزان خودآگاهی را توسعه می دهند، راهبردهای یادگیری، تکنیک های حل مسئله و عادات مطالعه را می توانند به نحوی شکل دهند که بیشترین تاثیر را داشته باشد.

تمرین تکنیک های فراشناختی در کلاس درس

بهترین راهکار در پرورش تفکر انتقادی تمرین جنبه های مختلف فرا شناخت است.  یکی از جنبه‌های فراشناخت، تمایز بین آنچه می‌دانیم و آنچه نمی‌دانیم است. این موضوع می‌تواند با ارزیابی سریع و غیررسمی مانند آزمون‌های کوچک مشخص شود. از طریق بازخورد به موقع و موثر، دانش آموزان می توانند نقاط قوت و ضعف خود را متمایز کنند. جنبه خود نظارتی فراشناخت، دانستن آنچه می دانید، به دانش آموزان اجازه می دهد تا از طریق خودارزیابی، مالکیت بیشتری بر سفر یادگیری خود داشته باشند. دانش آموزان قوی می دانند چه زمانی به مطالعه بیشتری نیاز دارند، مطالعه چقدر طول می کشد و چقدر می توانند به حافظه خود در آینده اعتماد کنند. آنها اقدامات اصلاحی مانند یادداشت برداری یا جستجوی کلماتی که نمی دانند را انجام می دهند.

خود نظارتی و تفکر انتقادی

جنبه خودتنظیمی فراشناخت، اغلب فهرستی درونی از دستورالعمل هایی است که به خودمان می دهیم تا از طریق آن وظایف خود را انجام دهیم. در سطح پیشرفته، این مونولوگ درونی، فهرستی از شرایط «اگر-پس» است. دانش آموز می تواند با تجسم نتایج و تنظیم کردن راهکار برای مسائل و مشکلات پیش رو به پیامد کارهای خود فکر کند. زمانی که شما تصمیم می گیرد در مورد تفکر انتقادی و فراشناخت با دانش آموزان صحبت کنید باید به طور شفاف برای آن ها توضیح دهید که ارزیابی آموخته ها و ایده های یشان برای آن ها چقدر مفید است. این توضیحات شفاف به دانش آموزان کمک می کند تا آن‌ ها بهتر بفهمند که چنین شیوه‌ هایی چه سودی برای آنها خواهد داشت. هنگامی که مربیان هدف خود را به صورت شفاهی بیان می کنند، به عنوان مثال دانش آموزان را در مسیر حل مسئله هدایت می کند. به یاد داشته باشید که نشان دادن اشتباهات نیز مهم است. نشان دهید که چگونه اشتباهات خود را بیابند، سپس به عقب برگردند و آنها را اصلاح کنند.

تکنیک های بهبود مهارت تفکر انتقادی

برای شروع آماده اید؟ نگاهی به چند تکنیکی بیندازید که می‌توانید در کلاس درس امتحان کنید تا به دانش‌آموزان خود در توسعه فراشناخت و سایر مهارت‌های تفکر انتقادی کمک کنید:

نقشه ذهنی

ایجاد یک نقشه ذهنی(مایند مپ) می تواند یک دید کلی از موضوع به دانش آموزان بدهد. می توانید با یک جست و جوی ساده با نحوه ایجاد کردن نقشه ذهنی آشنا شوید. نقشه ذهنی به صورتی است که موضوع کلی را در مرکز قرار می دهید و مطالب مرتبط را به صورت تیتروار در اطراف آن قرار می دهید. شما می توانید قبل از طرح کلی یک درس موضوع اصلی را در وسط تخته بنویسید و سپس از دانش آموزان بخواهید هر آنچه را که به ذهنشان می رسد برای این موضوع بیان کنید. یا این که می توانید از دانش آموزان بخواهید در دفتر خود موضوع اصلی را در وسط دفتر بنویسد و سپس به مرور، آن را کامل کند. ایجاد این دید کلی می تواند به دانش آموزان کمک کند تا خلاء های ذهنی خود را به راحتی با مروری ساده پیدا کنند.

با یکدیگر فکر کردن

برای حل یک مسئله یا تحلیل یک موضوع برای هر دانش آموز یک هم تیمی انتخاب می کنیم. به هر نفر یک زمانی می دهیم که به صورت شخصی روی یک موضوع تمرکز کند سپس برای مدت زمانی تفکرات خود را با هم تیمی اش به اشتراک بگذارد. در نهایت، این دو نفر نتایج بررسی خود را برای سؤالات، بحث و گفتگو و راه‌ هایی برای ایجاد ایده‌ های بیشتر به کل کلاس ارائه می‌ دهند. معلمان می ‌توانند از طریق بحث آزاد درباره ایده‌ ها، فرآیندهای فکری دانش ‌آموزان را ارزیابی کنند و برای تأمل در آن سؤالات باز بپرسند. همچنین فرصتی عالی برای در نظر گرفتن دیدگاه های مختلف برای تفکر انتقادی در زندگی روزمره است.

با صدای بلند فکر کردن

 فعالیت “با صدای بلند” یک تکنیک تمرین تفکر انتقادی آسان برای نشان دادن راه های نظارت بر تفکر است. از فعالیت بلند فکر کردن برای نشان دادن روند حل مسئله یا خواندن برای خلاصه کردن استفاده کنید. با بررسی ریاضیات، یادداشت ‌برداری یا بازخوانی بخش‌ هایی از یک متن، دانش ‌آموزان می‌توانند خود اصلاح‌ کننده و خود هدایتگر شوند. فعالیت‌ بلند فکر کردن یک شیوه ارزیابی مفید از مهارت ‌های خلاقانه است که درک را بهبود می ‌بخشد. همچنین می‌ توانید این مراحل فراشناخت را با خواندن تکالیف امتحان کنید.

فعال کردن مغز

 قبل از فعالیت های یادگیری متمرکز مانند خواندن متن های جدید، تفکر را فعال کنید. تحقیقات نشان می دهد که با تحریک حافظه، مسیرهای یادگیری قوی تر می شوند. از دانش آموزان بپرسید: «ما قبلاً در مورد این موضوع چه اطلاعاتی داشتیم؟ چه چیزی می خواهیم یاد بگیریم؟» کار را ارزیابی کنید. از دانش آموزان بخواهید که به عناوین فرعی و شکل تکلیف نگاه کنند.

برنامه ریزی

دانش آموزان با توجه به طول و ساختار تکالیف می توانند زمان مطالعه یا تمرین خود را برنامه ریزی کنند. در طول مطالعه، دانش آموزان باید دانش و درک خود را از اصطلاحات بررسی کنند. آن‌ها می‌توانند داستان را مرور کنند یا مراحل حل مسئله را طی کنند تا مطلب را بررسی کنند. از دیگر راه های تفکر انتقادی هدف گذاری فعال، پرسشگری و خود ارزیابی است. راهبردهای یادگیری مشروط را با جملات «اگر-پس» توسعه دهید. برای مثال، دانش ‌آموزی می ‌تواند با این استراتژی کلی به یک تکلیف نزدیک شود: «پس از خواندن فصل، می‌توانم مطلب را خلاصه کنم و یک مایند مپ برای خودم ایجاد کنم. اگر آن را تمام کنم، فردا تازه شروع می کنم و دوباره آن را می خوانم تا آموخته هایم را بررسی کنم.»

پرورش دانش آموزان با انگیزه

هنگامی که دانش آموزان فرآیند تفکر را توسعه می دهند، شروع به برنامه ریزی و بررسی کار خود می کنند. در مراحل بعدی توسعه، آنها قادر خواهند بود پیشرفت خود را ارزیابی کرده و با مهارت در دانش قبلی تأمل کنند. دانش آموزان با انگیزه می تواند نتایج کار خود را ارزیابی کنند تا بتواند مسیرهای موفقیت خود را به طور کامل بررسی کنند. دانش آموزانی با مهارت تفکر انتقادی می توانند مسیر خود را نقد کنند و از اشتباهات خود درس بگیرند. از دانش آموزان بخواهید که یادگیری فعال را تمرین کنند و خود را با این سوالات بسنجند:

• من چه می دانم؟
• چه چیزی می خواهم بدانم؟
•  چگونه به آنجا برسم؟
•  چگونه می توانم بفهمم که چه زمانی به هدفم رسیدم؟
•  آیا من پیشرفت می کنم؟

سخن آخر

 به یاد داشته باشید که ایجاد قدرت و مهارت های ذهنی یک فرآیند طولانی است. این مهم است که صبر داشته باشید. مهارت های شناختی تا سال های نوجوانی یا بعد از آن به طور کامل رشد نمی کنند. برای همه متفاوت است، اما می‌توان آن را در جوامع یادگیری مانند مدارس و کلاس‌های درس با سرعت بیشتری رشد داد.